Rétt skal vera rétt – líka þegar ráðamenn tala
Ágætu hluthafar.
Það er háð mikil orrahríð gegn sjávarútvegi nú um stundir. Einhverra hluta vegna kjósa ráðamenn að fara fram með vanhugsaðar og illa útfærðar tillögur um skattahækkanir sem ekki þola skoðun, í stað rökstuðnings og gagna. Farið er fram með rangar staðhæfingar um afkomu sjávarútvegsfyrirtækja og fjárfestingar þeirra gerðar tortryggilegar. Má til dæmis nefna fullyrðingu atvinnuvegaráðherra nýverið um 100 milljarða fjárfestingar sjávarútvegs í óskyldum atvinnurekstri.
Síldarvinnslan hf. hefur alltaf verið gagnsæ um rekstur sinn eins og heimasíðan okkar er til vitnis um. Það er því lítið mál að fjalla um rekstur og fjárfestingar Síldarvinnslunnar.
Á undanförnum ellefu árum hefur Síldarvinnslan fjárfest fyrir 79,8 milljarða króna í nýjum skipum, verksmiðjum, eldi og búnaði og tækjum vegna veiða og vinnslu. Fjárfestingar sem tengjast ekki starfsemi félagsins með beinum hætti eru 200 milljónir í verkefnum í nærsamfélaginu í Fjarðabyggð, sem ég mun gera nánar grein fyrir hér neðar, en þessar fjárfestingar styðja engu að síður við stoðkerfi félagsins í heimabyggð.
Fullyrðingar um stórfelldar fjárfestingar í ótengdum rekstri eiga sér því enga stoð í raunveruleikanum. Góð ár hafa verið nýtt til fjárfestinga í innviðum, öðrum félögum í sambærilegum rekstri og aflaheimildum. Þegar Síldarvinnslan hefur fjárfest í öðrum sjávarútvegsfyrirtækjum hefur það gerst í einhverjum tilvikum að með í kaupunum hafa fylgt kennitölur og félög en í langflestum tilvikum tengist starfsemi þeirra uppbyggingu í nærsamfélagi viðkomandi sjávarútvegsfyrirtækis með einum eða öðrum hætti.
Síldarvinnslan nálgast sjötugsaldurinn óðfluga og á þeim tuttugu árum sem ég hef staðið í stafni er ein fjárfesting í ótengdum rekstri og átti hún sér stað árið 2011. Þá var leitað til Síldarvinnslunnar þar sem Seðlabankinn áformaði að selja tryggingafélagið Sjóvá og var óskað eftir þátttöku Síldarvinnslunnar í því verkefni. Fjárfest var fyrir 1,4 milljarða króna og síðan fyrir 84 milljónir króna þremur árum síðar. Áður en Síldarvinnslan var skráð á almennan hlutabréfamarkað vorið 2021 voru hlutabréf félagsins í Sjóvá afhent hluthöfum enda var ekki talið rétt að Síldarvinnslan ætti við þær aðstæður eignarhluti í félögum í óskyldum rekstri. En í millitíðinni höfðu kaupin fengist til baka í formi arðgreiðslna. Fjárfestingin hefur ekki áhrif á yfirlit sjóðstreymis Síldarvinnslunnar sem er sýnt hér fyrir neðan.
Frá árinu 2014 hefur Síldarvinnslan hagnast um 70 milljarða króna og fjárfest fyrir um 80 milljarða króna, eins og nefnt var framar. Umræddar fjárfestingar hafa verið fjármagnaðar með hagnaði félagsins, 70 milljörðum króna, auknu hlutafé upp á 13,8 milljarða króna og með lántökum upp á 11,8 milljarða króna. Á sama tímabili nemur greiddur arður um 22 milljörðum króna en beinar tekjur hins opinbera af starfseminni, svokallað samfélagsspor, nemur 65 milljörðum króna. Samfélagssporið er því tæplega þreföld fjárhæð greidds arðs á tímabilinu.
Fjárfestingar í skipum
Á ellefu árum hefur Síldarvinnslan fjárfest fyrir um 19 milljarða króna í skipum. Fyrst má nefna endurnýjun uppsjávarskipa félagsins en um er að ræða Beiti, Barða og nýsmíðina Börk. Verðmæti skips eins og Barkar er í dag um 8,6 milljarðar núvirt. Þessi skip hafa stuðlað að aukinni verðmætasköpun, bæði hvað varðar meðferð afla og getu til að nýta heimildir, auk þess sem kolefnisspor þeirra er mun lægra en eldri skipa. Ávinningur af fjárfestingum hefur því bæði skilað sér í arðbærari og umhverfisvænni rekstri.
Að auki endurnýjaði dótturfélagið Bergur-Huginn ehf. togara sína í Vestmannaeyjum, Vestmannaey og Berg VE. Þá var frystitogarinn Blængur keyptur af Ögurvík og umtalsverðir fjármunir lagðir í að endurbyggja hann enda hefur útgerð hans gengið vel.
Fasteignir og tæki
Frá 2014 hefur Síldarvinnslan fjárfest fyrir 14,6 milljarða króna í fasteignum og tækjum. Hér vegur þyngst fjárfesting í aukinni afkastagetu og endurnýjun fiskmjölsverksmiðjunnar í Neskaupstað. Þar var meðal annars sett upp lítil próteinverksmiðja sem hugsuð er til manneldisvinnslu, aukinnar verðmætasköpunar og orkusparnaðar. Þá var eldri verksmiðjan einnig endurnýjuð að stærstu leyti. Uppsjávarvinnslan var stækkuð og afkastageta hennar aukin með fjárfestingu í hrognavinnslu, flökunarvélum og pökkunarlínu. Allar þessar fjárfestingar eru þess eðlis að þær auka verðmæti og framleiðni Síldarvinnslunnar og spara orku.
Dótturfélög og aflaheimildir
Mest hefur Síldarvinnslan fjárfest í aflaheimildum og félögum með aflaheimildir, eða fyrir 31,8 milljarða króna frá 2014. Eins og sést á meðfylgjandi mynd hefur félagið keypt uppistöðu af sínum aflaheimildum en ekki fengið þær gefins eins og oft er gefið til kynna í umræðunni.
Helstu félögin sem fjárfest hefur verið í og tilheyra Síldarvinnslunni í dag eru Bergur Huginn ehf. og Bergur ehf. í Vestmannaeyjum og eru þessi tvö félög nú í samrunaferli. Eitt skip hefur verið selt í burtu og gera félögin út tvö skip. Þegar öndvegishjónin Guðrún og Ágúst í Stálskipum ákváðu að hætta rekstri voru hluti veiðiheimilda Stálskipa í íslenskri lögsögu keyptar af félaginu. Þess má geta að Stálpskip hafði sjálft keypt stærstan hluta sinna veiðiheimilda á sínum tíma. Gullberg ehf. á Seyðisfirði var keypt ásamt Brimbergi sem rak frystihús en þessi félög hafa verið sameinuð Síldarvinnslunni og frysthihúsinu var lokað fyrri hluta síðasta árs, enda vinnslan ekki samkeppnisfær. Umtalsverða fjárfestingu hefði þurft til að reka vinnsluna áfram og þar sem hún er staðsett á hættusvæði var slík fjárfesting ekki talin forsvaranleg. Meirihluti hlutafjár í félaginu Runólfi Hallfreðssyni ehf. á Akranesi var keyptur og hefur það verið sameinað Síldarvinnslunni. Síðustu kaupin voru kaup á Vísi hf. í Grindavík sem rekur bolfiskvinnslur og útgerð í Grindavík en hluti kaupverðs var greiddur með útgáfu nýs hlutafjár í Síldarvinnslunni. Hjá Vísi höfum við lagt tveimur skipum en félagið hefur átt undir högg að sækja vegna náttúruvár á Reykjanesi.
Arctic Fish
Síldarvinnslan fjárfesti í 34% hlut í Arctic Fish, sem rekur fiskeldi á Vestfjörðum, fyrir 14,4 milljarða sumarið 2022. Okkur þótti þetta áhugaverð fjárfesting enda var það spennandi tækifæri að koma að uppbyggingu og verðmætasköpun í fiskeldi sem er vaxandi atvinnugrein hér á landi og mun verða leiðandi í auknum útflutningstekjum, verðmætasköpun og lífskjarasókn á komandi árum, ef vel tekst til.
Aðrar fjárfestingar
Eins og nefnt var framar hefur Síldarvinnslan hf. fjárfest fyrir um 200 milljónir króna í samfélagstengdum verkefnum í heimabyggð. Í flestum tilvikum er um að ræða verkefni sem hefur vantað fjármagn til að komast á laggirnar. Eignarhlutur Síldarvinnslunnar í þessum verkefnum er í fjárfestingarfélaginu Vör sem Síldarvinnslan á 60% í á móti Byggðastofnun. Í gegnum þetta félag á Síldarvinnslan um 50% í fasteignafélaginu Miðhús sem byggði húsnæði netaverkstæðis í Neskaupstað í samstarfi við Hampiðjuna en það er jafnframt stærsta fjárfestingin af þessum 200 milljónum króna. Þá má nefna fjárfestingu í Hótel Hildibrand í Neskaupstað. Þegar sá eignarhlutur var seldur keypti Síldarvinnslan jörðina Fannardal með það að markmiði að kolefnisjafna rekstur félagsins með trjárækt.
Sýnið okkur dæmin
Ég vona að framangreint leiði í ljós að rekstur Síldarvinnslunnar hefur fyrst og fremst snúist um að styrkja innviði félagsins sem alhliða sjávarútvegsfélags. „Rétt skal vera rétt,“ sagði fjármála- og efnahagsráðherra á dögunum. Ég er honum hjartanlega sammála um mikilvægi þess. Það væri því gott ef þeir sem hæst hafa um sjávarútveg gætu nefnt dæmi máli sínu til stuðnings og bent á hvar þessar fjárfestingar í óskyldum rekstri upp á hundruð milljarða eru. Að þessu sögðu er hins vegar mikilvægt að árétta að það er jákvætt að arðgreiðslur til hluthafa Síldarvinnslunnar hafi leitað til fjárfestinga víða í íslensku atvinnulífi. Sú staðreynd er bara ótengd því máli sem hér er til umfjöllunar.
Málefnaleg og uppbyggileg umræða um sjávarútveg er okkur öllum holl. Gífuryrði, brigslyrði og fúkyrðaflaumur skilar engu og er engum til framdráttar.
Gunnþór Ingvason
forstjóri Síldarvinnslunnar hf.
