Síldarvinnslan fyrir 50 árum

26/4/2025 | Fréttir

Hér verður skyggnst 50 ár aftur í tímann og fjallað stuttlega um starfsemi Síldarvinnslunnar árið 1975. Þá voru 18 ár liðin frá stofnun fyrirtækisins en það var stofnað árið 1957 fyrst og fremst í þeim tilgangi að reisa og reka síldarverksmiðju í Neskaupstað og annast verkun síldar. Með tímanum varð starfsemi Síldarvinnslunnar fjölbreyttari. Fyrirtækið hóf útgerð árið 1965 og sama ár festi það kaup á framleiðslufyrirtækjum Samvinnufélags útgerðarmanna í Neskaupstað, þar á meðal frystihúsi. Með þessum kaupum hóf Síldarvinnslan að sinna fiskvinnslu almennt. Á árinu 1969 var unnið að miklum endurbótum á frystihúsinu og í kjölfarið festi fyrirtækið kaup á fyrsta skuttogara landsmanna árið 1970, Barða NK.

Árið 1975 einkenndist af mikilli uppbyggingu í kjölfar snjóflóðanna sem féllu í Neskaupstað 20. desember 1974 og gjöreyðilögðu síldarverksmiðju fyrirtækisins og ollu stórskemmdum á frystihúsinu. Það tók tíma fyrir norðfirskt samfélag að jafna sig eftir snjóflóðin en auk allra skemmdanna á mannvirkjum sem flóðin ollu létust 12 manns í þeim.

Langkostnaðarsamasti og viðamesti þáttur uppbyggingarinnar eftir flóðin var bygging nýrrar fiskimjölsverksmiðju. Þegar í byrjun marsmánaðar lágu fyrir tillögur um byggingu nýrrar verksmiðju á nýju hafnarsvæði fyrir botni Norðfjarðar. Gera þurfti uppfyllingu fyrir nýju verksmiðjuna á hafnarsvæðinu og var hafist handa við gerð hennar í lok aprílmánaðar. Strax og land hafði verið gert hófust byggingarframkvæmdir en það var í júlímánuði. Um sumarið og fram á haustið gengu framkvæmdirnar mjög vel. Í októbermánuði var þaki verksmiðjuhússins lokað en unnið var af krafti að uppsetningu vélbúnaðar. Auk verksmiðjuhússins reis síðan mjölgeymsluhús áfast verksmiðjuhúsinu og tankar sem tilheyrðu verksmiðjunni. Verksmiðjan tók á móti hráefni í fyrsta sinn þann 12. febrúar 1976 en þá var loðnu landað úr Magnúsi NK.

Sumarið 1975 stóðu yfir umfangsmiklar hafnarframkvæmdir í Neskaupstað og þá var, eins og sést á myndinni, ný fiskimjölsverksmiðja reist við nýju höfnina í stað þeirrar sem eyðilagðist í snjóflóðinu 20. desember 1974. Nýja fiskimjölsverksmiðjan hóf að taka á móti hráefni til vinnslu í febrúarmánuði 1976

Vinna þurfti að ýmsum lagfæringum á frystihúsi Síldarvinnslunnar í kjölfar snjóflóðanna og voru þá gerðar ýmsar breytingar á vinnslusal hússins. Á meðan vinnsla lá niðri í frystihúsinu var full starfsemi í niðurlagngingaverksmiðju fyrirtækisins og sinnti frystihússtarfsfólkið störfum þar. Í niðurlagningaverksmiðjunni var framleiddur sjólax og einnig niðursoðin lifur. Þá var saltfiskverkun fyrirtækisns rekin af fullum krafti en ný saltfiskverkunarstöð í svonefndu Rauðubjargahúsi hafði verið tekin í notkun á árinu 1974.

Niðurlagningaverksmiðja Síldarvinnslunnar kom í góðar þarfir á meðan vinnsla í frystihúsi
Síldarvinnslunnar lá niðri eftir snjóflóðin. Ljósm. Guðmundur Sveinsson
Saltfiskverkunarstöð Síldarvinnslunnar í svonefndu Rauðubjargahúsi var tekin í notkun árið 1974. Saltfiskur var framleiddur af fullum krafti árið 1975 og störfuðu margir við framleiðsluna. Ljósm. Guðmundur Sveinsson

Á árinu 1975 framleiddi Síldarvinnslan 1.631 tonn af frystum fiski og 907 tonn af saltfiski. Þá voru framleiddir 274 pakkar af skreið á árinu.

Skipin sem voru í eigu Síldarvinnslunnar árið 1975 voru eftirtalin: Skuttogarinn Barði NK 120 sem Síldarvinnslan hafði fest kaup á árið 1970. Skuttogarinn Bjartur NK 121 sem Síldarvinnslan keypti nýsmíðaðan frá Japan árið 1973. Uppsjávarveiðiskipið Börkur NK sem Síldarvinnslan hafði fest kaup á árið 1973.

Á árinu 1975 var afli skuttogaranna tveggja sem hér segir: Barði NK 2.861 tonn og Bjartur NK 2.730 tonn.

Síldarvinnslan festi kaup á skuttogaranum Barða árið 1970 og var hann fyrsti togarinn í eigu Íslendinga með allan hefðbundinn skuttogarabúnað. Afli Barða á árinu 1975 var 2.861 tonn. Ljósm. Guðmundur Sveinsson

Erfiðlega gekk að finna verkefni fyrir uppsjávarveiðiskipið Börk NK fyrstu árin eftir að Síldarvinnslan eignaðist það en skipið var fyrst og fremst keypt með loðnuveiðar og kolmunnaveiðar í huga. Loðnuvertíðin var stutt og kolmunnaveiðarnar gengu ekki sem skyldi. Í aprílmánuði 1975 hélt Börkur til loðnuveiða í Barentshafi ásamt fleiri íslenskum skipum og fór afli þeirra til vinnslu í bræðsluskipið Norglobal. Börkur var í Barentshafinu í sjö vikur og var aflinn rúmlega 8.000 tonn.

Sumarið 1975 lagði Börkur stund á síldveiðar í Norðursjónum líkt og mörg önnur íslensk skip. Aflanum var landað í Danmörku, einkum í Skagen, en gott verð fékkst fyrir síldina sem var ísuð í kassa. Yfirleitt var ísað í kassana um borð í skipunum en í Berki voru kælitankar þannig að unnt var að ísa síldina eftir að komið var í höfn.

Sumarið 1975 lagði Börkur NK stund á síldveiðar í Norðursjónum. Myndin er tekin í höfninni í Skagen í Danmörku og er áhöfnin að ísa síld í kassa. Börkur var búinn kælitönkum og því gat áhöfnin ísað síldina í kassa eftir að í land var komið en yfirleitt þurftu áhafnir íslenskra síldarskipa í Norðursjónum að ísa aflann í kassa um borð

Í októbermánuði 1975 var Börkur sendur til makrílveiða undan ströndum norðvestur Afríku. Fleiri íslensk skip héldu til þessara veiða og fylgdi bræðsluskipið Norglobal þeim. Makrílveiðin á Afríkumiðum gekk illa og var afli Barkar sáralítill. Aldrei mun norðfiskt skip hafa haldið til veiða á jafn fjarlæg mið.

Segja má að árið 1975 hafi verið óvenjulegt ár í sögu Síldarvinnslunnar vegna snjóflóðanna í árslok 1974. Árið einkenndist mjög af uppbyggingarstarfsemi í kjölfar flóðanna og viðamesta uppbyggingarverkefnið var hin nýja fiskimjölsverksmiðja eins og fyrr greinir.