Síldarvinnslan hf

Síldarvinnslan fyrir 60 árum

Details: Dagsetning: 29. Janúar 2020

Síldarverksmiðja Síldarvinnslunnar eins og hún leit út
árið 1960. Ljósm. Skjala- og myndasafn NorðfjarðarHér á eftir verður horft 60 ár aftur í tímann og fjallað lítillega um starfsemi Síldarvinnslunnar hf. árið 1960. Árið 1960 var Síldarvinnslan að slíta barnsskónum en félagið var stofnað árið 1957 í þeim tilgangi að reisa og reka síldarverksmiðju og annast verkun síldar. Þegar var ráðist í að byggja síldarverksmiðjuna og hóf hún starfsemi sumarið 1958.

Alls tók verksmiðja Síldarvinnslunnar á móti 13.245 lestum af síld til vinnslu sumarið 1960. Framleidd voru 2.121 tonn af mjöli og 2.356 tonn af lýsi. Síldinni, sem verksmiðjan tók til vinnslu, var landað við bryggjuna sem var framan við hraðfrystihús Samvinnufélags útgerðarmanna. Frá bryggjunni lágu síðan færibönd sem fluttu síldina í þrær verksmiðjunnar. Ekki var byggð sérstök löndunarbryggja fyrir verksmiðjuna fyrr en árið 1962.
Fyrstu árin sem verksmiðja Síldarvinnslunnar var starfrækt var árlegur starfstími stuttur. Yfirleitt hófst móttaka síldar í júnímánuði og vinnslu lauk oftast í lok ágúst. Starfstíminn var því einungis 10-12 vikur. Þetta breyttist ekki fyrr en árið 1964 þegar haustveiðar hófust á síldarmiðunum úti fyrir Austfjörðum.
Í upphafi var þróarrými verksmiðjunnar 10.000 mál og var það ekki aukið fyrr en árið 1962. Þá var geymslurými fyrir afurðir afar takmarkað. Í fyrstu var samið við Olíuverslun Íslands um afnot af tanki sem var í eigu hennar fyrir geymslu á lýsi en á árinu 1959 festi Síldarvinnslan kaup á steintankinum fyrir utan hraðfrystihús Samvinnufélags útgerðarmanna og hóf að nýta hann undir lýsi. Geymsla á síldarmjöli var einnig vandamál. Fyrstu tvö árin var mjölið geymt í bogaskemmu Bæjarútgerðar Neskaupstaðar og í húsum vítt og breitt um bæinn en árið 1960 var reist sérstakt mjölgeymsluhús vestan við verksmiðjuhúsið og áfast því.

Síldarsöltun á söltunarstöð Sæsilfurs.
Ljósm. Björn Björnsson

Í upphafi ríktu nokkur vonbrigði með afköst verksmiðjunnar. Gert hafði verið ráð fyrir að hún gæti unnið allt að 2.400 málum síldar á sólarhring en í ljós kom eftir vertíðina 1959 að meðalafköst hennar hefðu einungis verið 1.360 mál. Gerð var úttekt á verksmiðjunni eftir þessa vertíð og var niðurstaða hennar sú að verksmiðjan ætti að geta afkastað 2.000-2.200 málum á sólarhring ef hráefnið væri eins og best yrði á kosið. Þá kom fram að brýn nauðsyn væri að auka rými fyrir lýsi inni í verksmiðjunni og tryggja aukin afköst mjölkvarnar og mjölblásara. Í kjölfar úttektarinnar var ráðist í fyrstu umbætur á verksmiðjunni fyrir vertíðina 1960.
Aðstaða til síldarsöltunar í Neskaupstað gjörbreyttist til batnaðar með tilkomu síldarverksmiðjunnar, en það hafði háð síldarsöltuninni að skip gátu ekki losað þann afla í síldarverksmiðju sem ekki reyndist söltunarhæfur. Fyrir tilkomu síldarverksmiðjunnar var unnt að bræða síld í lítilli fiskimjölsverksmiðju Samvinnufélags útgerðarmanna en einungis í sáralitlu magni.

Gullfaxi NK kemur að landi með síldarfarm sumarið 1960.
Ljósm. Björn Björnsson

Árið 1960 var einungis ein síldarsöltunarstöð starfrækt í Neskaupstað. Það var söltunarstöð Sæsilfurs hf. Sumarið 1960 voru saltaðar 4.578 tunnur á stöðinni. Eftir þetta fjölgaði síldarsöltunarstöðvunum í bænum. Árið 1961 voru þær tvær og ári síðar fjórar en flestar urðu þær sex á síld sarárunum svonefndu.
Alls voru þrettán Norðfjarðarbátar gerðir út til síldveiða árið 1960. Flestir bátanna voru af stærðinni 60-90 lestir en tveir þeirra voru nýir og stærri og höfðu báðir bæst í flotann árið áður. Þetta voru Stefán Ben, 147 lesta skip smíðað í Noregi og Hafþór, 249 lesta skip smíðað í Austur-Þýskalandi.

Polar Amaroq fékk gat á peruna – skipstjórinn bjartsýnn hvað varðar loðnuvertíð

Details: Dagsetning: 27. Janúar 2020

Polar Amaroq við loðnuleit í brælu út af Vestfjörðum. Óveðursbakki framundan. Ljósm. Geir ZoëgaFréttir að afloknum loðnuleitarleiðangrinum á dögunum hafa ekki gefið tilefni til bjartsýni hvað loðnuvertíð varðar. Eitt þeirra skipa sem tóku þátt í leiðangrinum var grænlenska skipið Polar Amaroq og skipstjóri þar um borð var Geir Zoëga. Heimasíðan sló á þráðinn til Geirs og spurði hvort hann teldi að líkur væru á loðnuvertíð. „Staðreyndin er sú að það er loðna víða og ég er alltaf fullur bjartsýni. Það er loðna á 170 sjómílna belti en hún er ekki þétt og því erfitt að mæla hana. Ég hef tröllatrú á að það verði loðnuvertíð. Veður truflaði verulega loðnuleitina og það sem meira var að við lentum inn í ísspöng 10 mílur norður af Hala og fengum gat á stefnisperuna á bátnum. Ísinn sást illa í radar en þetta voru smájakar sem lágu í yfirborðinu. Við keyrðum á einhverja jaka og vorum síðan heilan klukkutíma að koma okkur út úr ísspönginni. Þegar við vorum komnir inn á Ísafjörð uppgötvuðum við að það hefði komið gat á stefnisperu bátsins vegna áreksturs við ísjaka. Þetta var ekki alvarlegt vegna þess að gatið opnaði einungis leið fyrir sjó inn í sjótank í stefni skipsins. Nú er verið að loka gatinu þannig að þetta verður allt í góðu lagi. Við erum tilbúnir að taka þátt í öðrum loðnuleitarleiðangri ef á þarf að halda en fyrirhugað er að fara í slíkan leiðangur snemma í febrúar. Ég hef tröllatrú á að niðurstaða hans verði jákvæðari. Að mínu mati ætti að gefa út einhvern smákvóta til þess að öll loðnuskip haldi til veiða og leiti. Íslensku loðnuskipin eru einungis 17 í dag og gott væri að fá þau öll út til að skima eftir loðnunni. Þetta er annað en fyrir 30 árum þegar loðnuskipin skiptu mörgum tugum,“ segir Geir Zoëga.

Polar Amaroq í ís 10 mílur norður af Hala. Ljósm. Geir ZoëgaÍ tengslum við þetta er rétt að rifja upp að í ársbyrjun 2017 ríkti mikil svartsýni um loðnuveiðar. Lagt var til að heildaraflamark á vertíðinni yrði einungis 57 þúsund tonn og hófu norsk skip veiðar við landið á meðan íslensk skip voru bundin vegna verkfalls. Þegar norsku skipin komu á miðin fundu þau mikla loðnu sem virtist koma fræðimönnum í opna skjöldu. Efnt var til nýs leitarleiðangurs í byrjun febrúar og í kjölfar hans var kvótinn fimmfaldaður. Staðreyndin er sú að loðnan getur komið mönnum á óvart rétt eins og síldin hefur margsinnis gert. Gunnþór B. Ingvason, framkvæmdastjóri Síldarvinnslunnar, segir að full ástæða sé til að rifja upp reynsluna frá 2017 í þessum efnum og halda í þá trú að það verði loðnuvertíð. „Ég er fullur bjartsýni, það þýðir ekkert annað,“ segir hann.